Công chứng văn bản khai nhận di sản khi tài sản đang bị kê biên
Trong thực tiễn giải quyết thừa kế, không ít trường hợp di sản để lại đang trong tình trạng bị cơ quan có thẩm quyền kê biên nhằm bảo đảm thi hành án hoặc nghĩa vụ tài chính khác. Khi đó, nhu cầu khai nhận di sản kê biên đặt ra nhiều vướng mắc pháp lý, đặc biệt là vấn đề có được công chứng văn bản khai nhận di sản hay không. Khác với di sản “tự do giao dịch”, tài sản đang bị kê biên chịu sự hạn chế nghiêm ngặt về quyền định đoạt. Bài viết dưới đây phân tích toàn diện khả năng và điều kiện công chứng văn bản khai nhận di sản khi tài sản đang bị kê biên theo pháp luật hiện hành.
1. Tài sản bị kê biên có được coi là di sản thừa kế không?
Theo “Điều 612 Bộ luật Dân sự 2015”, di sản bao gồm tài sản riêng của người chết và phần tài sản của người chết trong tài sản chung. Việc tài sản đang bị kê biên không làm mất đi tư cách di sản, bởi kê biên chỉ là biện pháp cưỡng chế nhằm bảo đảm thi hành nghĩa vụ.
Tuy nhiên, “Điều 90 Luật Thi hành án dân sự 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2014)” quy định kê biên tài sản là biện pháp nhằm ngăn chặn việc chuyển dịch, tẩu tán tài sản. Do đó, mặc dù vẫn là di sản, tài sản bị kê biên bị hạn chế quyền định đoạt trong thời gian kê biên.
2. Bản chất pháp lý của khai nhận di sản khi tài sản bị kê biên
Về mặt pháp lý, khai nhận di sản kê biên không phải là hành vi chuyển nhượng hay tặng cho tài sản, mà là việc xác lập tư cách chủ thể hưởng di sản.
Tuy nhiên, theo “Điều 188 Luật Đất đai 2013” (đối với quyền sử dụng đất) và các quy định tương tự đối với tài sản khác, tài sản đang bị kê biên không được thực hiện các giao dịch làm thay đổi tình trạng pháp lý của tài sản. Vì vậy, cần phân biệt:
Khai nhận để xác định người thừa kế;
Với việc đăng ký sang tên hoặc xử lý tài sản.
Công chứng chỉ dừng lại ở việc ghi nhận quyền thừa kế, không làm chấm dứt hoặc thay đổi biện pháp kê biên.
>>> Xem thêm: Lý do nên ưu tiên sử dụngdịch vụ sổ đỏ thay vì tự nộp hồ sơ tại cơ quan nhà nước
3. Điều kiện để công chứng văn bản khai nhận di sản kê biên
Việc công chứng khai nhận di sản kê biên chỉ có thể được xem xét khi đáp ứng các điều kiện sau:
Tài sản bị kê biên là di sản hợp pháp của người để lại di sản;
Việc kê biên phát sinh trước hoặc sau thời điểm mở thừa kế đều được xác định rõ;
Việc khai nhận di sản không nhằm mục đích tẩu tán, trốn tránh nghĩa vụ thi hành án;
Có đầy đủ căn cứ thừa kế hợp pháp và không có tranh chấp thừa kế.
Theo “Điều 44 Luật Công chứng 2014”, công chứng viên có quyền từ chối công chứng nếu giao dịch vi phạm điều cấm của pháp luật hoặc trái đạo đức xã hội.
4. Hồ sơ công chứng khai nhận di sản khi tài sản đang bị kê biên
4.1. Hồ sơ về di sản và tình trạng kê biên
Giấy chứng tử của người để lại di sản;
Quyết định kê biên tài sản của cơ quan có thẩm quyền;
Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng tài sản;
Tài liệu xác nhận tình trạng thi hành án (nếu có).
4.2. Hồ sơ của người thừa kế
Giấy tờ tùy thân hợp pháp;
Giấy tờ chứng minh quan hệ thừa kế;
Di chúc hợp pháp hoặc căn cứ thừa kế theo pháp luật;
Văn bản thỏa thuận phân chia di sản (nếu có nhiều người thừa kế).
5. Trình tự công chứng văn bản khai nhận di sản kê biên
5.1. Xác minh tình trạng pháp lý của tài sản
Công chứng viên có trách nhiệm kiểm tra:
Thời điểm và phạm vi kê biên;
Cơ quan ra quyết định kê biên;
Mối liên hệ giữa nghĩa vụ thi hành án và di sản thừa kế.
Nếu tài sản bị kê biên toàn bộ, công chứng viên sẽ thận trọng hơn trong việc xác định phạm vi khai nhận.
5.2. Niêm yết việc khai nhận di sản
Theo “Điều 18 Luật Công chứng 2014”, việc niêm yết tại UBND cấp xã nơi cư trú cuối cùng của người để lại di sản vẫn là thủ tục bắt buộc, kể cả khi tài sản đang bị kê biên.
5.3. Lập và công chứng văn bản khai nhận di sản
Căn cứ “Điều 57 Luật Công chứng 2014”, công chứng viên lập văn bản khai nhận hoặc thỏa thuận phân chia di sản, trong đó ghi nhận rõ tình trạng tài sản đang bị kê biên và việc quyền của người thừa kế bị hạn chế cho đến khi biện pháp kê biên được chấm dứt.
6. Quyền và nghĩa vụ của người thừa kế đối với di sản bị kê biên
Theo “Điều 615 Bộ luật Dân sự 2015”, người thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản để lại. Do đó:
Người thừa kế không được định đoạt tài sản kê biên;
Nghĩa vụ thi hành án vẫn được ưu tiên thanh toán;
Chỉ sau khi nghĩa vụ được hoàn thành, quyền định đoạt mới được khôi phục.
7. Một số vướng mắc pháp lý thường gặp
Trong thực tiễn khai nhận di sản kê biên, thường phát sinh:
Kê biên phần tài sản vượt quá nghĩa vụ;
Kê biên tài sản chung nhưng chỉ một phần là di sản;
Kê biên phát sinh sau thời điểm mở thừa kế;
Tranh chấp giữa người thừa kế và cơ quan thi hành án.
Những trường hợp này thường cần sự phối hợp giữa tổ chức hành nghề công chứng và cơ quan thi hành án để bảo đảm tính hợp pháp.
Kết luận
Công chứng văn bản khai nhận di sản khi tài sản đang bị kê biên là thủ tục pháp lý đặc thù, đòi hỏi sự thận trọng cao trong việc áp dụng pháp luật. Việc khai nhận di sản kê biên chỉ nhằm xác lập tư cách người thừa kế, không làm thay đổi hay vô hiệu hóa biện pháp kê biên đã được áp dụng. Thực hiện đúng trình tự và căn cứ pháp luật không chỉ bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người thừa kế mà còn bảo đảm hiệu lực của hoạt động thi hành án.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
